tur oportet jure suo diligere, veritatem venerari ; hanc æstimare, illam præponere; huic studere, illam sectari. Gravissime pudeat vos novitatis studio, vel quodam potius consuetæ veritatis fastidio prisca et vera contemnere, hesterna et falsa aucupari; putidæ hoc est levitatis, nefariæ injuriæ, pudendæ ingratitudinis; levitatis, inquam, veritatem agnitam, injuriæ dudum obtinentem, ingratitudinis aliorum opera inventam et traditam rejicere et abdicare. Quam etiam turpe fuerit vos, morbo quodam et fanatica ambitione agitatos, tumulata obitu feliciter errorum portenta e suis nobis cineribus resuscitare; Epicuri intermundia, Democritum inane, Deos in otio et desidia feriantes, animam Galeni aut Dicæarchi quandam e nescio quibus elementorum Suzygiis contemperatam, et consimilia his falsa, explosa, absurda et impia dogmata novo apparatu, recente pompa in has scholas postliminio reducere. Sin quis signatum præsente nota nummum nobis velit procudere, licet hoc per me, semperque licebit, modo non fictum, non fucatum, non adulterinum. Veritati enim novæ, et hactenus inauditæ primum apposuisse calculum, veritatem tot secula latentem e tenebris eruisse, laudandæ est inventionis, invidendæ libertatis, sempiternæ gloriæ. Illud autem serio vos commoneo, ne veritati sit fraudi, neutiquam eam in ornatu semper eleganti, nec perpetuo aut pexam cincinnis, aut calamistris comptam, nec unguentis delibutam, nec exoticis luminibus decoratam; nullis fucis, nullis vocum lautitiis inquinatam, non in amoenis continuo viretis, nec tam in Platonis alicujus aut Theophrasti mellitissimis sermonibus, quam in scholasticis spinis et salebris, in quadam vocabulorum barbarie horridam, incultam, invenustam versari et residere: non sunt illi e vestris manibus squalidi scholastici omnino deponendi; habent illi suum si non cultum, at fructum; utilitatem, si non concinnitatem; habent suum in pectore, si non in lingua Mercurium. Quid etiam si illi ingenio plus quam arte valuerint; si suas ipsi umbras aliquando fortiter debellarint, et larvas confoderint acuto nimium pugione; si nulli experientiæ multas scientias, exili fundamento operosas structuras inædificaverint; si denique e naturæ visceribus paucas telas, e suis ipsorum plurimas et subtilissimas confecerint? ut raro veritatem sint assequuti, fungentur saltem vobis vice cotis; proderunt si minus materia, at modo utcunque disputandi; veritatem in suo et simplice habitu dignoscere, presse stricteque disserere, sagaciter inquirere, circumspecte explorare, ambiguitates tollere, difficultates enodare, scrupulos diluere, involuta evolvere, flexanimis syllogismis et infirmare falsa et vera confirmare, vos instruent atque edocebunt. Ulterius vos ego institutos, pluribusque admonitos voluissem; at ecce jam incipio vereri, academici, ne immodicus vestræ lasciviæ vindex nimio prolixitatis tormento patientiam vestram exercuerim; ne auditorum jam tandem plerosque probe obtusos, ipsoque adeo illepido suo moderatore reddiderim stupidiores. Retraho idcirco meipsum in salutem tam dissitis jam orationis intervallis disjunctam iterum mihi iterumque repetendum. Salvete. Valete. Dixi. Vos autem, doctissimi, respondens pariter et opponentes, efficite, ut dum externo huic actui inesse aliquid, imo plurimum bonitatis aperte demonstretis, tu propriam ipse thesin defendendo evertas, vos arguendo id probetis, quod argumentis evincere non possitis. Vide etiam tu veritatem rerum divino con formem esse intellectui valide et perspicue astruendo, ut tua etiam sententia ipsi veritati conformis esse videatur. Ita fiet ut tuæ virtuti et diligentiæ cum veritas ipsa, tum et nos omnes plurimum debeamus; illa, quam in divinam adeo originem retulisti; nos etiam, quos ad tam excelsam et cœlestem rem ardentissimo conatu amplectandam animabis. Unicum est, academici, quod me fugit perorantem; cujus vos etiamnum participes facere, nescio an gratum fuerit. Habituri estis propediem ex voto vestro et sententia animi moderatores duos. Unum nuperrimum tripodem vestrum, ipsas, ut probe meministis, jocorum delicias. Alterum autem, non tripodem quidem illum, verum omnium tamen (quos ego quidem cognovi unquam) bipedum lepidissimum. Quod cum ita se habeat, noluissem ego utcunque exiguis meis, si quæ adfuissent, facetiarum ferculis tantas lautitias minima ex parte antevertendo stomachum vestrum fregisse. Valete, et strenue expectate. Vos autem agite. Dixi. ORATIO HABITA QUINTO NOV. ANNO 1651. IN AULA Reverendissime Præsul, Nobilissime Juvenis, Gravissimi Viri, Juventus Academica. ULTIMUS jam tandem læti nuncii præco fores vestras pulsat, et si non intus perstrepens gaudium omnem vobis foris oberrantium ademit conscientiam, benevolarum sibi aurium introitum recludi precatur. Jamdiu est ex quo diurnæ solennitatis moram perpessa nox hæc longe augustissima suo tandem ordine succedere gestit, suasque adesse jam vices jubila vestra excipiendi sibi pariter ac vobis abunde gratulatur. Enimvero dignior haud immerito sibi visa, quæ exultationis vestræ potissimas partes sibi vindicaret, utpote quam non eousque ac hodiernam lucem tam immanis tragœdiæ designatio inquinavit; quæque infandi facinoris (horribile dictu!) peracti modo ac perpetrati funestissimis effectibus suum primo tenebrarum velum obduxisset. Fuerit certe hujusce rei fidelem memoriam in tot annorum vertentium vestigiis altius impressam, luculenta toties, hodierna præsertim, facundissimorum virorum commemoratione renovatam, vegetiores lætitiæ vestræ appetitus exsaturasse; minime tamen fastidiosa res est gaudium; dum pascit animum, irritat acrius ad recentes continuo succos e pabulo suo exugendos, et hujusce hydræ, quam excisam hodie et profliga tam celebramus, illud ingenium est, ut quantumvis innumeris sui capitibus detectis et amputatis, novi tamen semper aliquid monstri subnascatur; in quod vos gaudii et gratitudinis triumphos ageretis. Declinavit jam dies, ne sinite ut vester etiam lætandi impetus consenescat. Quod restat, celebris curriculi festis tripudiis alacrius absolvite. Descendens sol vester major appareat, et fortior gaudii flamma in tenebras modo abitura. Sed quid ego frustra curiosi molior, dum illos in pectoribus vestris igniculos acrius inflammo, qui ut langueant unquam aut deficiant, non est verendum, dum id solum fide in animo recolatis, quantum hoc sit beneficii quod accepistis, qualis illa calamitas fuerit quam evitastis? Beneficium inquam non simplex aut unicum, verum tot fœtum et prægnans beneficiis, quot poterant nobis præstare continuata pax, conservata respublica, stabilita religio, optimi principis, sobolis regiæ serenissimæ, consultissimorum procerum, universi adeo regni salus imminentis exitii faucibus erepta; quin et per ipsum, ut olim, restituta vis legibus, judiciis authoritas, rediens cultus agris, sacris honos, hominibus securitas, suo cuique rerum suarum possessio; tanta vero depulsa calamitas, quanta fuisset, tam ingentibus beneficiis semel nec opinantes excidisse. O inauspicatam miseriam, quæ tot nos tantisque bonis spoliare potuit! potuit? imo tentavit. O infaustum scelus, cujus tanta miseria effectus extitisset! scelus! imo omnium scelerum caput et fastigium, cujus respectu reliqua omnia juste et sancte admissa, et quocum collata dirissima parricidia excusanda, imo laudanda viderentur. Evolvamus monumenta temporum, fidem historiæ appellemus, archiva gentium, acta curiarum, barbarorum instituta scrute |