hac in parte cespitantes; (quibus argumentis ut ejus vetustati nonnihil derogatur, ita perfectioni præstantiæque intrinsecæ plurimum accedit.)

Hujus itaque fides eatenus relaxanda non est; ne synodorum istarum, a primis duabus haud longo intervallo proximarum, vel puram doctrinam respuere, vel eximiæ auctoritati detrahere videamur ; vel saltem ne Græcorum errori videamur astipulari; et generatim propter easdem ferme causas, quas de Nicena fide non relaxanda mox attigimus.

Hoc sane, una cum reliquis in occidentali ecclesia diu receptis, sapienter ecclesia nostra retinendum censuit ; cum ut suam plodoías curam zelumque demonstraret, tum ut concordiæ studium ostenderet in iis omnibus, quæ veritati consona Romanæ partes docent, ultro agnoscendis; tum etiam ne quam captiosis hominibus speciosam offensionis ansam ministraret.

In hoc quidem symbolo quibusdam nonnulla minus arrident; illud præsertim quod in dogmatum explicatione dissentientes tam aspera censura percellit, tantisque pœnis devovet. Cui exceptioni breviter (etenim ut fuse non vacat) respondemus.

Primo, Illud judicium non ad symboli fidem, adeoque nec ad quæstionem, pertinere videtur. Id verborum ipsa series innuit; nam præfatorio judicio subjicitur, Catholica vero fides est hæc item fidei expositæ adnectitur epilogus, Hæc est catholica fides, quam excipit simile judicium; itaque fides ipsa judiciis istis napevbeTIKS interclusa jacet.

Secundo, Judicium illud non æque videtur ad omnia symboli puncta se extendere, verum ad illa præsertim, quæ in universalibus consiliis definita sunt, et quibus adversa dogmata Patres tanquam hæretica

sunt execrati. Nam, v. g. Græcos hæreticis accensere, vel a salute prorsus excludere, multi theologi non sustinent, alioquin huic symbolo mordicus adhærentes; ne id faciant, gravissimis argumentis permoti. Nam (ut alia præteream) an leve est tantam ecclesiæ partem, a Photii saltem tempore (hoc est, plusquam 800 annis,) huic errori adhærentem abscindere, vel inferno addicere? unde factum est, inquiunt, ut plerique Patres Græci præsertim de eo hæsitent, aut nihil exploratum tradant? unde ex illis præcipui docent processionis (vel inάpews) Sancti Spiritus modum tuto ignorari? unde Constantinopolitana synodus hoc indefinitum transiliit? unde synodi subsequentes definitioni quicquam adjici prohibuerunt? unde Theodoretus hoc dogma oppugnavit tam impune, Cyrillo contra nihil hiscente, nec ejus tot adversariis ei propterea erroris dicam impingentibus?

Tertio, Ejusmodi judicia sic temperanda sunt, ut iis non quilibet ignarus aut simpliciter errans et incredulus subjaceat, at ii saltem, qui pravis affectibus, animo revera hæretico (hoc est, auтократакρíт∞, vel hypocritico, temerario, factioso, arrogante, contumace), patefactæ circa fidei doctrinam veritati præfracte obnituntur atque reclamant, äveрwno, juxta Apostolum, διεφθαρμένοι τὸν νοῦν, ac inde, ἀπεστερημένοι τῆς ἀλη- 1 Tim. vi. beías. Ita quidem S. Augustinus, "Si mihi" (inquit, Aug. de ad Honoratum Manichæum scribens) "unum atque cap. 1. "idem videretur hæreticus et credens hæreticis ho

66

mo, tam lingua quam stylo in hac causa conquies"cendum mihi esse arbitrarer; nunc vero cum inter "duo plurimum intersit; quandoquidem hæreticus

est, ut mea fert opinio, qui alicujus temporalis "commodi, et maxime gloriæ principatusque sui

5.

Util. Cred.

162.

66

66

66

66

66

66

gratia, falsas ac novas opiniones vel gignit, vel sequitur; ille autem qui hujusmodi hominibus credit, homo est imaginatione quadam veritatis ac pietatis illusus." Et rursus, Donatistarum episcoAug. Ep. pos alloquens, "Qui sententiam," inquit, "suamquamvis falsam atque perversam nulla pertinaci "animositate defendunt, præsertim quam non auda"cia præsumptionis suæ pepererunt, sed a seductis atque in errorem lapsis parentibus acceperunt, quæ"runt autem cauta solicitudine veritatem, corrigi parati cum invenerint, nequaquam sunt inter hæ"reticos deputandi; tales ergo vos nisi esse crede"rem, nullas fortasse vobis literas mitterem." Ita nonnullos ille Manichæos nonnullosque Donatistas hæreseos absolvit : quam in rem continere non posSalv. de sum ne quoque vetusti piissimique scriptoris (SalviaGub. Dei, ni) adjungam verba perquam diserta, de quibusdam

lib. 5.

66

Arianis ita proloquentis; "Hæretici sunt, sed non "scientes; denique apud nos sunt hæretici, apud se "non sunt; nam in tantum se catholicos esse judi

66

66

cant, ut nos ipsos titulo hæreticæ appellationis in"fament: quod ergo illi nobis sunt, hoc nos illis: "nos eos injuriam divinæ generationi facere certi sumus, quod minorem Patre Filium dicant; illi "nos injuriosos Patri existimant, quia æquales esse "credamus. Veritas apud nos est, sed illi apud se "esse præsumunt; honor Dei apud nos est, sed illi "hoc arbitrantur honorem divinitatis esse quod cre"dunt; inofficiosi sunt, sed illis hoc est summum "religionis officium; impii sunt, sed hoc putant ve"ram esse pietatem; errant ergo, sed bono animo "errant, non odio sed affectu Dei, honorare se Do"minum atque amare credentes; quamvis non ha"beant rectam fidem, illi tamen hoc perfectam Dei

"æstimant charitatem : qualiter pro hoc ipso falsæ

66

" opinionis errore in die judicii puniendi sint, nullus "potest scire nisi Judex."

Itaque nihil officit ista exceptio, quo minus hujusce symboli fides merito debeat retineri, seu relaxari non debeat.

ANIME HUMANÆ CORPORIBUS

NON PRÆEXISTUNT.

HUMANÆ animæ, de qua præsens instituitur disputatio, nihil magis proprium aut a natura ingenitum esse videtur, quam ut rerum, quas sensu percipit, et quibuscum continuo versatur, causas et origines inquirat. Eorum enim, qui communiter apparent, effectuum notitia atque historia ultro otiosis et quasi nolentibus se ingerunt, per apertas sensuum fenestras ad animæ sedem penetrantes; at hæc patientis solummodo personam sustinet, ac velut domi residens advenarum impulsum persentiscit. Tum demum se erigit, ac in se dignam activitatem conspirat, quum ut Homericus ille hospes peregrinum, ita hæc suos compellat, Τίς, πόθεν εἷς ἀνδρῶν, πίθε το πόλις ἠδὲ τοκῆες ; cum rerum principia et sortes nascendi, unde ortæ, quomodo productæ sint, sedula disquisitione investigat: quale scrutinium si indifferenter in reliqua omnia forinsecus sibi oblata exercere consuescat, mirum non est si ad sui ipsius, (cujus sibi intime conscia est, quam semper præsentem intuetur, cujus omnes motus dum exerit, immediate perspectos habet,) originem atque natales indagandos præcipuo studio aspiraret: quo conatu dum occupatur, dum ætatem suam retro percurrit, annosque præteritos cogitatione remetitur, tandem infantiæ terminum assequitur, ante quem nullibi extitisse, nihil sensisse, molitam, aut meditatam fuisse, se recordatur; unde circa id tempus existendi initium