dicemus interjectione verborum 10. Si persuasus auditor fuerit, id est, si oratio adversariorum auditoribus fidem fecerit (neque enim non facile scire poterimus, quoniam non sumus nescii, quibus rebus fides fieri soleat 12): ergo si fidem factam putabimus, his nos rebus insinuabimus ad causam : de eo 13, quod adversarii firmissimum sibi adjumentum 14 putaverint, primum nos dicturos pollicebimur; aut ab adversarii dicto exordiemur15, et ab eo maxime, quod ille nuperrime dixerit; aut dubitatione utemur, quid potissimum dicamus, aut cui loco primum respondeamus, cum admiratione. Si defessi erunt audiendo, ab aliqua re, quæ risum movere possit, exordiemur 16, ab apo 13. De eo, quod. « Si de eo, quod Ald. minus apte. SCH. 14. Firmissimum sibi adjumentum putaverint. Schütz. delet adjumentum. Abest, inquit, a Voss. sec. nec legitur in loco simili ap. Cic. de Inv. I, 17. - Putaverint. Sic dedimus pro putaverunt e MSS pluribus nostris et Oudendorp. edit. 1474, Med. Junt. Ald. ERN. 15. Ab adversarii dicto exordiemur. MS Lips. ed. 1474 incipiemus, ad variandam orationem non inepte. Sed Junt. « exordiri poterimus ». ERN. Non insulsa mihi quidem videtur Juntinæ ed. lectio, quæ non jubet, sed monet potius sic incipi posse. logo 17, a fabula verisimili 18, imitatione19, depravatione 20, inversione 21, ambiguo 22, suspicione 23, irrisione 24, stultitia 25, exsuperatione 26, collatione, literarum mutatione 27; præterea exspectatione 28, si 17. Ab apologo. De Orat. II, 66. 18. A fabula verisimili. Gallice : un conte. Vide de Oratore, II, 59, ex. fabellæ.-De hac re præiverat præcipiendo Aristot. Rhet. II, 20. Wetzel. 19. Imitatione. Codd. Gryph. teste Mich. Bruto immutatione; quod non est admittendum. Nam de ridiculo e literarum mutatione postea dicit. SCH. - Imitatione sæpe in narrando utendum. Vide de Orat. II, 59, sæpe etiam imitatione depravata. 20. Depravatione. Schütz. « imitatione depravata Sic legendum esse perspicitur, inquit, e Cic. de Orat. II, c. 59: « In se est item ridiculum, quod ex quadam depravata imitationė sumi solet »; quod fit, quum vitium aliquod sic imitamur, ut paullo etiam deterius fiat, ut Quintilianus ait VI, 3, 9, «< ex industria depravatum». Postquam ista scripseram, lectionem « imitatione depravata in cod. Altorf. inveni. Hæc vir acutissimus; at eo ipso loco quem indicat, video Tallium de imitatione primum, dein de imitatione depravata dixisse. 21. Inversione. Verborum scilicet. Vid. de Orat. II, 65, et plura Fabius, VIII, 6, 44. 22. Ambiguo. Quum eadem laudis causa pariter et vituperationis dici possunt, cujus generis est illud Neronianum apud Tull. de Or. II, 61. Vide etiam 62. 23. Suspicione. Quid sit illud nescio. Vertit J. V. L. une conjecture. 24. Irrisione. Facile intelligitur quid sit. Vide de Orat. II. 25. Stultitia. Vide ex. de Orat. II, 68. Vertit J. V. Leclerc: une naïveté. 26. Exsuperatione. Ýπερbɔhй. 27. Collatione, literarum mutatione. Vulgo abjectione, adjectione, lit. m. Sed ista vocabula, « abjectione, adjectione», omittunt optimi codd. Erf. et Duisb. et sunt procul dubio glossatori tribuenda. « Literarum mutatio »> est παρονομασία, quam in fontibus ridiculi numerat Cicero de Orat. I1, 63. Pro collatione cod. Erf. habet collectione; cod. Pith. collocatione. Sed collatione verum est, de qua agit in locis ridiculi Cicero ibidem c. 66. SCH. Abjectione, adjectione ed. 1474. Med. aliæque non habent adjectione, nec Grævius in ullo MS reperit. Neutrum MS Lips. edd. Junt. Ald. quas Grævius non inspexit. Itaque cum Grævio delenda putavi ut glossas. ERNEST. Grut. militudine 29, novitate 30, historia 31, versu 32, aut ab alicujus interpellatione 33, aut arrisione34; et si promiserimus, aliter, ac parati fuerimus, nos esse dicturos; nos non eodem modo 35, ut ceteri 36 soleant, verba facturos; quid alii soleant, quid nos facturi simus, breviter exponemus. VII. (vii.) Inter insinuationem et principium hoc1 interest. Principium hujusmodi debet esse,ut statim2 aper mus, Нæс ,aliud dicitur ». Idem ibid. c. 70: «Sed nihil magis ridetur, quam quod est præter exspectationem Schütz. sed nonne exspectationem vocant rhetores quum exspectatio fit, aliudque exspectato dicitur? Sensum igitur illius accipiam, non correctionem. Vide ex. exspectationis de Or. II, 70. 29. Similitudine. Vide de Or. II, 66, ubi Tullius similitudinis genera esse dicit collationem, de qua supra, et imaginem, additque utriusque exempla. 30. Novitate. Novitatem placere omnibus apertum est ; quomodo autem risum moveat non ita facile dixerim : novitatem Tullius inter ridiculi fontes non retulit in libro de Oratore, et in primo de Inventione exordiendum dicit de aliqua re nova aut ridicula. Videtur cl. vir J. V. Leclerc commodissime interpretatus ab istis vocibus, præterea exspectatione, non jam agi de ridiculo. 31. Historia. Vid. ex. hist. de Or. II, 66. 32. Versu. De Or. II, 64. 33. Alicujus interpellatione. Nihil de hoc Tullius in libris ante dictis; sed in ceteris ridiculi fontibus sæpe interpellationes occurrunt. Fortasse interpretandum quasi orator interpellatus arridente aliquo, ex ea re exordium sumat. Tullius simili loco, de ea re ex tempore quæ nata sit exordium sumendum dicit. Interpretatur cl. vir Leclerc tamquam non interpellatus sit orator, sed ab illo aliquis. 34. Aut arrisione. Hoc aptum nobis haud videtur. Quis enim exordienti oratori arrideret, ut is inde exordiendi rationem sumere posset. Ex Cic. de Inv. I, c. 17, conjicias, acclamationem hic reponendum esse. ScH. - Et jam corrigere tentaverat Lambinus, qui irrisione voluerat, oblitus jam supra dictum. 35. Non eodem modo, ut. Ed. 1474, « aliter quam ceteri ». ERN. 36. Ut ceteri soleant. Ut soleant ceteri » cod. Aug. SCH. VII. 1. Hoc interest. Principium. Sic dedimus e MSS et ed. Junt. vulg. « hoc interest quod princ. » Quædam vett. ut 1474 Med. quia. Sic et Grævius. ERN. 2. Ut statim apertis rationibus. Schütz. «C Ut statim et aperte his rationibus ». Vulgo, inquit, « ut st. ap. rat. Sed cod. Græv. et Duisb. bene his rationibus ». Nos autem pro apertis dedimus et aperte, ducti loco simili ap. Cic. de Inv. I, c. 15, ubi principium sic definitur: « Est oratio perspicue et protinus perficiens auditorem benivolum ». Et sic h. 1. aperte opponitur to occulte. tis rationibus, quibus 3 præscripsimus, aut benivolum, aut attentum, aut docilem faciamus auditorem at insinuatio ejusmodi debet esse, ut occulte per dissimulationem eadem illa omnia conficiamus 4, ut ad eamdem commoditatem in dicendi 5 opere pervenire possimus. Verum hæ tres utilitates 6 tametsi in tota oratione sunt comparandæ, hoc est, ut auditores sese perpetuo nobis attentos, dociles, benivolos præbeant; tamen id per exordium causæ maxime comparandum est. Nunc, ne 7 quando vitioso exordio utamur, quæ vitia vitanda sint, docebo. In exordienda causa servandum est, ut lenis sit sermo, et usitata 9 verborum consuetudo, non apparata oratio esse videatur. Vitiosum exordium est, quod in plures causas potest accommodari, quod vulgare dicitur; item vitiosum est, quo nihilominus adversarius potest uti, quod commune appellatur; item illud, quo leviter com ut 10 8 est... præbeant; dele causa. Sequa mur igitur libros. 6. Verum hæ tres utilitates. Grævius legendum censebat : « Verum hæ tres ». Vulgata tamen ab auctoris consuetudine non abhorret. SCH. 7. Nunc ne... docebo. Hæc verba inter << oratio esse videatur » et «< vitiosum exord. est » reponenda esse putat Schütz. e loco simili Cic. de Inv. I, 18, init. 8. Vitanda sint. Sic legendum esse pro sunt, per se intelligitur, et sic habent libri quidam apud Oud. MSS Cort. Lips. ed. 1474 Med. ERN. 9. Et usitata. Ut usitata ed. 1476, et quæ sequuntur, male, ut apparet mutato adversarius poterit uti ex contrario ; item vitiosum est, quod nimium apparatis verbis compositum est 12, aut nimis longum est, et quod non ex ipsa causa natum videtur 13 (quod separatum vocatur; in quo etiam translatum includitur), ut proprie cohæreat 14 cum narratione : et quod neque benivolum, neque docilem, neque attentum facit auditorem. De exordio satis dictum est: deinceps ad narrationem transeamus. VIII. (VIII.) Narrationum tria sunt genera1. Unum est, quum exponimus rem gestam, et unumquodque 2 11. Quo leviter commutato adversarius poterit uti ex contrario. «< Leviter commutato » quod abest ed. 1474, omnibus Ald. et pluribus MSS ap. Oud. Lips. Ernestio sapere glossam videbatur. Non assentior. Nam etiam Cic. de Inv. I, 18, in vitiosis exordiis numerat id, « quod ab adversario potest leviter mutatum ex contraria parte dici ». SCH. 12. Quod nimium apparatis verbis compositum est. MS Lips. et alius ap. Oud. et Erf. apparate pro apparatis verbis, it. ed. Med. 1474, quod non spreverim. Nam non modo verbis, sed etiam sententiis non debet esse apparatum nimis. Est autem delevi cum MS Leid. ap. Oud. et ed. 1474; nam nimis frequens est verbum illud. ERN.- Sch. nim. apparate » edidit. tata. Jam Mich. Brutus insititia esse judicavit; itaque delevi. SCH. 14. Ut proprie cohæreat. Lambinus emend. « ut non proprie ». Sed e vulgata idem sensus oritur, propterea quod negatio jam inest in antecedentibus, « quod non ex ipsa causa natum videtur Cic. de Inv. I, 18, eamdem rem sic eloquitur: « separatum est, quod non ex ipsa causa ductum est, nec sicut aliquod membrum adnexum orationi». Ceterum non opus est ut pro narratione hic reponamus oratione. Nam si exordium cum narratione, quæ est proxima pars orationis, bene cohæret, necesse est etiam cum tota oratione proprie cohæreat. SCH. Sensus est igitur : quod non ita natum ex ipsa causa videtur ut proprie cohæreat cum narratione ». Proprie cohærere dicitur, quod uni tantum accommodatur. Cui opponitur vulgare. VIII. 1. Narrationum tria sunt genera. Alibi: «< genera tria sunt ». Unde facilius intelligi possit cur desit in plerisque edd. est post unum. Ceterum hæc omnia de narratione prope ad verbum recurrunt in primo de Inventione, 19. 2. Unum est, quum. Addidi est e MSS pluribus et ed. 1474 Med. Junt. |