leio loqui, ut nullum omnino dubium reliquum fiat, quin hoc nobis spectaculum plane historicum repraesentare egregiâ versuum istorum picturâ voluerit vates. Sed propius quaeso ad rem accedamus, et in mediam nos quasi aciem, Appiano ac mox Horatio nostro duce, conferamus.

Spectamus itaque unam e primis longi illius ludi scenis, quo multis demum lustris post satiatum fuisse auctorem gentis Romanae Martem Horatius affirmat. Imminent nepotibus Dei terribiles illae gentes finitimae ius civitatis nimis diu negatum armis repetentes. Iam Servilius Proconsul cumque eo Fonteius legatus et plurimi Romanorum Asculi in oppido agri Piceni interfecti (App. lib. I. 38.); iam a Vettio Catone (seu Scatone) L. Caesar (qui falso Sextus audit ap. App. I. c. 41. et saepius), iam Perpenna a P. Praesenteio fusus ; iam oppida Aesernia, Nola, Stabiae, Minturnae, Salernum, multa alia capta aut sponte iuris hostium facta (l. 1. 41. sq.); Rutilius Consul et Q. Caepio insidiis oppressi (c. 43.), L. Caesar denuo fusus (c. 45.) ab Ignatio; et Marsi illi a Mario et Sulla perculsi quidem, sed non subacti et post stragem ipsam indomiti (c. 46.) Pompeii ipsius et L. Caesaris laetior fortuna, sed fluxa (c. 47. 48.). In altera Italiae parte Etrusci non nisi civitatis dono in societate Romana retenti (c. 49.), et dum Pompeius Italos vincit, alter Consul Porcius Cato in proelio contra Marsos caesus. Iamque in eo erat, ut summus ille Romanorum dux, Cornelius Sulla, tum temporis integer scelerisque purus, succumberet, iam Cluentius, non nisi post victoriam victus, cum Gallis, antiquis nominis Romani hostibus, instat, et plane ut quondam in agro Pomptino (Liv. 7.25. sq.),,,Gallus procedit magnitudine insignis, et”. eo usque in contemtum ve-`,,unum ex Romanis provocat, qui ferro secum decernat." Ubi nunc alter Torquatus? Erat sane quod nepotibus et generi timeret auctor Mars, qui e coelo ludum spectabat. Sed ecce vir MAURUS (ne dubita; nam Mavρούσιοι ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων λεγόμενοι, Μαῦροι ὑπὸ τῶν Ρω

nerat Romana virtus

μαίων καὶ τῶν ἐπιχωρίων νocantur teste Strabone l. XVII. c. 3.), vir itaque Maurus, ne magnae quidem, quales vulgo erant illius gentis homines (cfr. Aelian. loco a Lamb. laudato), staturae, sed brevissimae, Romanus idem, quippe Romanis in auxiliis militans, omisso equo, quo solo valere Mauri putabantur, nam et Gallus pedibus, non equo vectus, processerat (лoodoαμav ait Appianus) - pedes procedit, et (vix dictu (προδραμών credibile) immanem illum hostem (uɛyée μéyav) singulari certamine inito, Mauris inusitatissimo, vincit, obtruncat, cruento insistit, dvdдıxas ógæv (Aelian. 1. 1.), acri illo vultu, quem in Mauris, aliâs hostibus, cognoverant Romani. Confusi miraculo rei fugiunt Galli; ipsum Martem de sublimi spectantem

Habes omnia, quae fastidiosissimus interpretum desideraverit: Maurum, eundem Romanum, peditem, victorem, qualem acer vultus indicat; ex altera parte hostem Romanorum (non socium rebellem, sed vere hostem, Gallum), victum, cruentum; denique clamorem pugnae, si requiris, et galeas pugnantium.

Praeterea maius videbitur Mauri nostri facinus, dignius, quod Horatiana Musa aeternaret, si cogitabimus, illud potissimum fuisse fortunae Romanae in bello sociali quasi cardinem. Ex eodem enim Appiano deinceps videre licet, ut Cluentius, fugientibus Gallis, solutis ordinibus Nolam confugerit, Sulla in ipsa fuga triginta hostium millia et sub Nolae moenibus alia viginti millia, in quibus Cluentium ipsum, trucidaverit (1. 1. c. 5o.). Exinde bellum levius factum, et socii alii post alios arma posuere, recepti tamen, cuius causa bellum illud moverant, in Romanae ius civitatis (App. 1. 1. c. 51

53. inclus.).

5t

Quis porro tam egregium factum Horatii temporibus quasi recens omnium oculis obversatum fuisse, dubitaverit?

Cadit illud, quod ex Appiano patet, in annum aerae Varronianae 665., Cn. Pompeio Strabone et L. Porcio Catone Coss.; Horatius natus est eiusdem aerae anno 689. Effluxerant tunc inde a Mauri facinore anni non plus viginti quatuor. Itaque Horatius, antequam Romam a patre portatus esset (cfr. Serm. I. 6. 76.), poterat, puer annorum septem, Venusiae, quod oppidum belli socialis non fuerat expers (cfr. App. 1. 1. I. 42. fin. 52. fin.), a veteranis sive sociis sive Romanis, qui rei ipsi interfuerant, nunc sexagenariis, poterat a talibus Romae, poterat ab ipso praeceptore suo, plagoso isto Orbilio (cfr. Ep. II. 1. 70. sq.), qui persenex erat et olim miles equo meruerat (Suet. de illustr. Gramm. c. 9.), rei illius memoriam cognoscere; nec dubium, quin, quo tempore Horatius oden nostram composuit, i. e. anno urbis 731. vel 732., scriptores priorum temporum et belli socialis sive,,Marsi duelli," cuius Horatius etiam alio loco meminit (Od. III. 14. 18.), extiterint, factum illud fusius enarrantes, quam epitomator serioris aevi Appianus; ut vel ex annalium scriptoribus idem illud carminis egregii non ultimum decus arcessere potuerit poeta.

Illud magis mirum videri possit, quomodo Beatleio, viro doctrinae incomparabilis, qui Appiani hunc eundem librum pervestigaverat, ut de Marsis opportuna, et coniectu rae, cui favebat, congrua deprehenderet, Mauri nostri facinus ignotum manere potuerit, praesertim cum uterque locus et de Marsis (I, 46. fin.), quo gloriatur, et de Mauro (1, 50.), quem ignorat, non plus centum lineis, alter ab altero distans inveniatur. Itaque vel, cum semel in idoneum sibi lectionique suae de Marsis illis locum incidisset, non ultra processit in legendo, vel (si fas est coniicere) legit ille quidem, sed, compendii causa, legit in versione Gelenii latina, satis illa eleganti, sed nostro scilicet loco parum fideli; nam ex Mauro illa fecit Numidam; unde, si hac usus est Bentleius, fieri potuit, ut transmitteret locum nihil de Horatio nostro cogitans, nihil de Mauro ne suspicatus quidem,

Utut est, Bentleius, si esset, concederet Mauro palmam, confiteretur victoriam nostram, qui, de quibus ille ex Appiano triumphatum nunquam fuisse praedicat, hoc certe loco, eiusdem Appiani auxilio, de Marsis, nullo sane nostro merito, triumphavisse nobis videmur.

Was für eine Art Drama waren,,die

Heloten"?

Von Herrn Professor K. D. Müller.

In Herodians Schriften fand sich, wie Eustathios zum zweis ten Gesange der Iliad, S. 297. der Röm. Ausg., angiebt, daß die Heloten auf Lånaron ein Satyrspiel waren, ötɩ Eiλωτες οἱ ἐπὶ Ταινάρι Σάτυροι. Das ift ofenbar ba3 Stid, oi das aus meldem Serbianos περὶ μονήρους λέξεως §. 10. 3. 34. in W. Dindorfs Grammatici Graeci das Fragment: reuevoποτιδᾶ ποντίῳ (wabr{deinlich τέμενος Ποτίδα ποντίω), μηδ S. 26. 3. 29. ein anderes schwer verständliches anführt, in welchem das feltne Wort aloxovv vorkam. Der Verfasser beider Fragmente wird, wie Bloch auch in der zweiten Stelle gluclid herausgelefen hat, ὁ τοὺς Εἵλωτας (πεποιηκώς) ger nannt. Daß es aber die Heloten auf Lånaron sind, nimmt man schon aus der Erwähnung des heiligen Bezirks des Meerherrscher Poseidon ab.

Nun steht in den Scholien zu Aristophanes Rittern V. 1225., wo der Demos zu Kleon sagt: No μιaqè, xhéntwv dý με ταῦτ ̓ ἐξηπάτας; ἐγὼ δέ τυ ἐστεφάνιξα, καδωρησάμαν, der Dichter ahme in der Dorisch geschriebnen Stelle die He loten nach, wenn sie den Poseidon krånzen, μμɛîtai dè tovs Είλωτας, ὅταν στεφανῶσι τὸν Ποσειδώνα (wie für τοὺς ἥλωTas zu schreiben ist). Schwerlich wird hier Jemand einen Vers aus jenem auf Lånaron spielenden, sich um den Cultus des Poseidon bewegenden Drama verkennen: besonders da die Erklärung, der Demos spreche Dorisch um auf Kleons Swoodoxia anzuspielen, doch gar zu frostig und gezwungen heraus kommt. Dann erhellt zugleich, daß das Stück älter ist als Olymp. 88, 4.